Bhagavad Gita Nepali

भगवद्गीता १८ अध्यायहरूमा विभाजित छ, र प्रत्येक अध्यायले भिन्न-भिन्न विषय र सन्देश प्रदान गर्दछ। यहाँ प्रत्येक अध्यायको संक्षिप्त नेपालीमा सारांश प्रस्तुत गरिएको छ:

१. अर्जुनविषाद योग (अध्याय १)

यो अध्याय महाभारतको युद्धको प्रारम्भिक दृश्य हो, जहाँ अर्जुन युद्धमा आफन्त, गुरु र मित्रहरूसँग लड्न नचाहने कारणले विषादमा पर्छन्। अर्जुनको मानसिक द्वन्द्व र शान्ति खोज्ने प्रयासलाई यो अध्यायमा वर्णन गरिएको छ।

२. साङ्ख्य योग (अध्याय २)

कृष्णले अर्जुनलाई आत्मा अविनाशी र अमर भएको बताउनुहुन्छ। कृष्णले कर्तव्य (धर्म) र आत्म-ज्ञानका महत्त्वबारे व्याख्या गर्नुहुन्छ। अर्जुनलाई आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्न प्रेरित गर्दै कर्मयोगको सन्देश दिनुहुन्छ।

३. कर्म योग (अध्याय ३)

यस अध्यायमा कर्मयोगको महत्व वर्णन गरिएको छ। कृष्णले बिना आसक्ति, निःस्वार्थ कर्म गर्नुपर्ने उपदेश दिनुहुन्छ। आफूले गर्ने कर्मले संसारलाई फाइदा दिनुपर्ने र स्वार्थी ढंगले कर्म नगर्नुपर्ने कुरा सिखाइन्छ।

४. ज्ञान कर्मसंन्यास योग (अध्याय ४)

कृष्णले ज्ञान र कर्मको बीचको सम्बन्धको व्याख्या गर्नुहुन्छ। उहाँले मानिसलाई आफ्नो कर्तव्य निष्काम भावले गर्नुपर्छ भन्ने सन्देश दिनुहुन्छ, र ज्ञान प्राप्त गरेर मुक्ति पाउन सकिन्छ भन्ने कुरा बताउनुहुन्छ।

५. कर्मसंन्यास योग (अध्याय ५)

कर्मयोग र संन्यास बीचको अन्तरको व्याख्या गरिएको छ। कृष्णले बताउनुहुन्छ कि साँचो संन्यास भनेको कर्मबाट अलग हुनु होइन, बरु निष्काम भावले कर्म गर्नु हो।

६. अध्यात्म योग (अध्याय ६)

ध्यानयोगको महत्त्वको वर्णन गरिएको छ। कृष्णले मनलाई नियन्त्रणमा राखेर आत्मज्ञान प्राप्त गर्न ध्यान गर्नुपर्ने कुरा बताउनुहुन्छ। आत्म-संयमित व्यक्ति नै जीवनमा सफल हुन्छ भन्ने कुरा प्रस्तुत गरिएको छ।

७. ज्ञान विज्ञान योग (अध्याय ७)

कृष्णले आफ्नो दिव्य प्रकृति र ब्रह्माण्डको सृष्टिकर्ता, पालक र संहारक भएको कुरा बताउनुहुन्छ। उहाँले परम ज्ञानको खोजी गर्ने मानिसलाई सबैभन्दा भाग्यमानी मान्नुहुन्छ।

८. अक्षर ब्रह्म योग (अध्याय ८)

मृत्युपछिको जीवन र आत्माको अनन्त यात्राको बारेमा कुरा गरिएको छ। मानिसले कसरी मृत्युको समयमा आफ्नो अन्तिम चिन्तनको आधारमा मोक्ष प्राप्त गर्न सक्छ भन्ने सन्देश दिइन्छ।

९. राजविद्या राजगुह्य योग (अध्याय ९)

यो अध्याय परम गोप्य ज्ञान र भक्ति मार्गको वर्णन गर्दछ। कृष्णले भक्ति योगको महत्त्व र आफू सबै प्राणीको हृदयमा रहेको कुरा बताउनुहुन्छ। सच्चा भक्तले आफ्नो हृदयमा भगवानलाई भेट्छन् भन्ने कुरा प्रस्तुत छ।

१०. विभूति योग (अध्याय १०)

कृष्णले आफ्नो दिव्य विभूतिहरूको वर्णन गर्नुहुन्छ। उहाँले संसारभरि आफ्ना विविध रूपहरू देखाउनुहुन्छ र आफू सर्वव्यापी र सर्वशक्तिमान भएको कुरा बताउनुहुन्छ।

११. विश्वरूपदर्शन योग (अध्याय ११)

यस अध्यायमा कृष्णले अर्जुनलाई आफ्नो विश्वरूप दर्शन गराउनुहुन्छ, जसले उहाँको अनन्त, सर्वव्यापी रूप देखाउँछ। अर्जुनले कृष्णको दिव्यता देखेर विस्मित र भयभित हुन्छन्।

१२. भक्ति योग (अध्याय १२)

भक्ति मार्गको महत्त्व वर्णन गरिएको छ। कृष्णले बताउनुहुन्छ कि कसरी सच्चा भक्तिले आफ्नो सम्पूर्ण श्रद्धा र प्रेमले भगवानलाई प्राप्त गर्न सक्छन्। भक्ति नै सबैभन्दा सरल र सुलभ मार्ग हो।

१३. क्षेत्र-क्षेत्रज्ञ विभाग योग (अध्याय १३)

कृष्णले शरीर (क्षेत्र) र आत्मा (क्षेत्रज्ञ) को भिन्नता बताउनुहुन्छ। आत्मज्ञान र शरीरको ज्ञानले मुक्ति प्राप्त गर्न सकिन्छ भन्ने कुरा प्रस्तुत गरिएको छ।

१४. गुणत्रय विभाग योग (अध्याय १४)

संसारका तीन गुणहरू - सत्व, रजस्, र तमस् को वर्णन गरिएको छ। कृष्णले यी गुणहरूको प्रभावबाट मुक्त भएर आत्मज्ञान प्राप्त गर्नुपर्ने कुरा बताउनुहुन्छ।

१५. पुरुषोत्तम योग (अध्याय १५)

यस अध्यायमा भगवानलाई सर्वोच्च पुरुष (पुरुषोत्तम) को रूपमा वर्णन गरिएको छ। संसारलाई बोध गराउन भगवानले आफ्नो रूप धारण गर्नुहुन्छ र आत्मज्ञान प्राप्त गर्ने व्यक्तिले मोक्ष प्राप्त गर्छ।

१६. दैवासुर सम्पद्विभाग योग (अध्याय १६)

दैवीय र आसुरी सम्पदाको वर्णन गरिएको छ। कृष्णले सत्त्वगुणी व्यक्तिको गुणहरू र तमोगुणी व्यक्तिको अवगुणहरू बारे बताउनुहुन्छ। यस अध्यायले नैतिकता र आत्म-नियन्त्रणको महत्त्वलाई बल दिन्छ।

१७. श्रद्धात्रय विभाग योग (अध्याय १७)

कृष्णले तीन प्रकारका श्रद्धाको वर्णन गर्नुहुन्छ – सत्विक, राजसिक, र तामसिक। श्रद्धा र कर्मले मानिसको जीवनलाई कसरी प्रभाव पार्छ भन्ने कुरा यस अध्यायमा उल्लेख गरिएको छ।

१८. मोक्षसंन्यास योग (अध्याय १८)

अन्तिम अध्यायमा कृष्णले कर्म, भक्ति, र ज्ञानको एकताबारे व्याख्या गर्नुहुन्छ। अर्जुनले आफ्नो कर्तव्य युद्ध गर्नु भनेर बुझ्छन् र कृष्णको शिक्षालाई स्वीकार गरेर आफ्नो दायित्व पूरा गर्न अघि बढ्छन्।

---

भगवद्गीताका यी अध्यायहरूले जीवनमा कर्म, भक्ति, र ज्ञानको सन्तुलनको महत्वलाई स्पष्ट पार्छन्।

---

भगवद्गीता १८ अध्यायमा विभाजित छ, जसमा भगवान् कृष्ण र अर्जुनबीच भएको संवाद समावेश छ। अर्जुनले महाभारतको युद्धमा आफन्त र गुरुहरूसँग लड्न नचाहेको अवस्थामा, कृष्णले जीवन, धर्म, कर्म, र मोक्षको बारेमा मार्गदर्शन दिनुहुन्छ। कृष्णले अर्जुनलाई आत्मा अमर भएको, निष्काम कर्म (फलको आशा नगरी कर्म गर्ने) महत्त्व, र भक्ति, ज्ञान, तथा योगमार्गको महत्त्व बताउनुहुन्छ। उहाँले अर्जुनलाई आफ्नो कर्तव्य पूरा गर्न प्रेरित गर्नुका साथै, संसारका तीन गुण (सत्व, रजस्, तमस्), ध्यान, संन्यास, र मोक्षको सिद्धान्त स्पष्ट पार्नुहुन्छ। गीता मानव जीवनलाई समर्पण, कर्तव्य, र आत्मज्ञानमार्फत शान्ति र मुक्ति प्राप्त गर्न सिकाउँछ।

URL Bhagavad Gita Nepali